Blog: trauma, zespół stresu pourazowego

Osoby, które przeżyły sytuacje zagrożenia życia lub były świadkami takich sytuacji, nawet jeżeli nie doznały urazów fizycznych, często doświadczają niepokojących i wysoce nieprzyjemnych symptomów związanych z ponownym doświadczaniem traumy (powracające natrętne wspomnienia, flashbacki, koszmary senne), nadmiernym pobudzeniem fizycznym (podwyższony niepokój, napięcie, bezsenność) i obniżonym nastrojem. Symptomy te mogą wskazywać na występowanie zaburzenia stresowego pourazowego (PTSD), którego długoterminowe konsekwencje to między innymi depresja, poczucie winy i wstydu, zmiana w postrzeganiu siebie i świata, trudności w relacjach interpersonalnych i życiu seksualnym, czy próby kontrolowania symptomów za pomocą alkoholu bądź narkotyków często prowadzące do uzależnień. Najnowsze badania wskazują, że nieleczone PTSD może prowadzić do chronicznych problemów zdrowotnych a nawet do trwałych zmian osobowości.

Dlatego ważne jest, aby osoby cierpiące na PTSD miały dostęp do skutecznego leczenia takiego jak terapia poznawczo behawioralna zorientowana na traumę (ang. Trauma Focused /TF-CBT ) metodą przedłużonej ekspozycji (ang. Prolonged Exposure/PE ). Przedłużona Ekspozycja to metoda oparta na dowodach empirycznych, tzn. o skuteczności udowodnionej w wielu, różnorodnych i dobrej jakości badaniach i osiągająca wysoki procent wyleczenia.

Metoda przedłużonej ekspozycji jest metodą autorską prof. Edny Foa początkowo wykorzystywaną w terapii ofiar przemocy seksualnej. Z czasem okazało się, że jest wyjątkowo skuteczna w leczeniu syndromu stresu pourazowego bez względu na źródło traumy. Metodą PE leczeni są żołnierze, strażacy, ratownicy medyczni, ofiary wypadków komunikacyjnych, klęsk żywiołowych, czystek etnicznych, zamachów terrorystycznych, jak i ofiary przemocy interpersonalnej czy traum medycznych.

Początkowo propozycja leczenia traumy za pomocą przedłużonej ekspozycji spotkała się z chłodnym przyjęciem wielu psychologów i psychiatrów, którzy uważali ją za nieetyczną ze względu na fakt przedłużonej - a co za tym idzie wywołującej intensywne i trudne emocje - konfrontacji z traumatycznymi wspomnieniami. Obecnie, po blisko 30 latach badań nad tą metodą większość światowych organizacji zajmujących się badaniami i leczeniem stresu pourazowego uważa za nieetyczny nie oferowanie TF-CBT i przedłużonej ekspozycji jako podstawowego sposobu leczenia.

Według najnowszych rekomendacji APA (American Psychological Association) przedłużona ekspozycja to jedyna metoda, która ma „silne dowody na wysoką skuteczność” (s.40, https://www.apa.org/ptsd-guideline/ptsd.pdf), a lista rekomendujących ją organizacji rośnie z każdym rokiem i uwzględnia między innymi: Australian Centre for Posttraumatic Mental Health (ACPMH), Adults Surviving Child Abuse (ASCA), International Society for Traumatic Stress Studies (ISTSS), Department of Veterans Affairs and Department of Defense, National Institute for Clinical Excellence (NICE), Canadian Psychiatric Association.

Z perspektywy praktyki klinicznej są to rekomendacje z którymi całkowicie się zgadzam. Pomimo, że przedłużona ekspozycja należy do mniej przyjemnych technik terapeutycznych to dyskomfort z nią związany jest zwykle dobrze tolerowany przez pacjentów (szczególnie, że większość osób cierpiących na PTSD i tak na co dzień żyje z intensywnymi wspomnieniami traumy). Należy też pamiętać, że konfrontację z traumatycznym wspomnieniem poprzedza psychoedukacja oraz że jak w każdym podejściu poznawczo-behawioralnym wszystkie decyzje terapeutyczne są efektem wspólnej pracy terapeuty i pacjenta. Co najważniejsze efekt terapeutyczny zdecydowanie wart jest wysiłku; przedłużona ekspozycja jest niezwykle skuteczna i pozwala na powrót do pełnego zdrowia psychicznego nawet do 80% pacjentów cierpiących na PTSD i leczonych tą metodą.

Co więcej jest to metoda która pozwala na powrót do normalnego funkcjonowania w zaledwie kilka miesięcy. W przypadku pojedynczego traumatycznego wydarzenia zwykle wystarcza 8-12 sesji trwających średnio 90 minut. Liczba sesji może być większa w przypadku pacjentów ze szczególnie silnymi tendencjami do unikania. Więcej niż 12 sesji jest też zwykle koniecznych jeżeli od traumatycznego wydarzenia minęło więcej niż trzy lata lub w przypadku traumy wielokrotnej lub złożonej.

Pomimo, że terapia traumy metodą przedłużonej ekspozycji powoli staje się standardem w szkoleniu terapeutów poznawczo – behawioralnych, warto upewnić się czy terapeuta u którego szukamy pomocy ma doświadczenie w stosowaniu tej metody oraz czy korzysta z regularnej superwizji.

MONIKA DROBNIK - psycholog, psychoterapeuta poznawczo behawioralny

O leczeniu traumy po wypadkach komunikacyjnych:

https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/spoleczenstwo/1503414,1,jak-zyc-ze-stresem-pourazowym.read

Podsumowanie badań nad skutecznością PE:

http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S027273581000070X

Literatura:

Olasov Rothbaum B ., Foa E. B., Hembree E. A. (2013) Odzyskaj życie po traumie. Przedłużona ekspozycja w terapii PTSD. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

Australian Centre for Posttraumatic Mental Health (ACPMH) (2013) Australian guidelines for the treatment of adults with acute stress disorder and posttraumatic stress disorder.

Adults Surviving Child Abuse (ASCA) (2012) ‘The Last Frontier’: Practice guidelines for treatment of complex trauma and trauma informed care and service delivery.

International Society for Traumatic Stress Studies (ISTSS) (2012) The ISTSS expert consensus treatment guidelines for complex PTSD in adults.

American Psychiatric Association (APA) (2004) Psychiatric evaluation of adults, second edition. Also Guideline watch (2009).

Department of Veterans Affairs and Department of Defense (2010) VA/DoD clinical practice guideline for management of post-traumatic stress.

International Society for Traumatic Stress Studies (ISTSS) (2010) Effective treatments for PTSD, 2nd edition.

National Institute for Clinical Excellence (NICE) (2005) The management of PTSD in adults and children in primary and secondary care.

Swinson RP, Anthony MM, Bleau P, et al. for the Canadian Psychiatric Association (2006) Chapter 8: Posttraumatic stress disorder. In: Clinical practice guidelines: Management of anxiety disorders. Canadian Journal of Psychiatry 51 (Suppl 2); 57S–63S.

JAK SKUTECZNIE ROZPRAWIĆ SIĘ Z TRAUMĄ?

Psychoterapia Wola